Twee jaar geleden dook een otter voor het eerst op langs de Moervaart en Durme in Lokeren en Waasmunster (Waasland, Oost-Vlaanderen). Ondertussen blijkt dat deze Wase otter – die aan het linkeroog blind lijkt te zijn geworden – een groot leefgebied heeft langs de Zuidlede, Moervaart en Durme in Wachtebeke, Moerbeke-Waas, Sint-Niklaas, Lokeren en Waasmunster, en in het Berlarebroek en Donkmeer in Berlare.
In december 2019 en begin januari 2020 kon in Lokeren en Waasmunster (Waasland, Oost-Vlaanderen) op verschillende locaties langs de Moervaart en Durme een otter op cameraval worden geregistreerd. Er werden ook meerdere ‘spraints’ gevonden, de voor deze soort zeer typische uitwerpselen waarmee ze hun territorium afbakenen. Het bleek geen tijdelijke gast, want de otter verscheen in 2020 regelmatig op enkele vaste cameravallocaties langs de Moervaart en Durme, o.m. vaak in het natuurreservaat Groot Molsbroek in Lokeren en Waasmunster.
In het najaar van 2020 werd dankzij verder gericht onderzoek voor het eerst ook een otter op cameraval vastgesteld langs het Donkmeer in Berlare, en in het voorjaar van 2021 ook in het nabijgelegen Berlarebroek en opnieuw aan het Donkmeer. In 2021 verscheen hij ook nog regelmatig op cameraval langs de Durme en Moervaart. In augustus 2021 kon de otter zelfs nog verder noordwestelijk op cameraval worden vastgesteld in het provinciaal domein Puyenbroeck langs de Zuidlede in Wachtebeke, na de vondst van een spraint langs de Zuidlede in Moerbeke in het voorjaar van 2021. De meest recente waarnemingen van eind 2021 tonen alleszins een zeer regelmatige aanwezigheid langs de Durme in en rond reservaat Groot Molsbroek, maar ook nog langs de Moervaart, en in oktober ook weer in Berlarebroek. Op basis van een specifiek kenmerk – een probleem met het linkeroog dat niet meer oplicht op de camera – blijkt dat het in al deze bovengenoemde gebieden in de ruime regio van het Waasland meer dan waarschijnlijk moet gaan om hetzelfde dier. Een verrassend voorbeeld is de cameravalopname van Eenoog otter op 22 oktober in Berlarebroek, waarna hij al een dag later opnieuw verscheen langs de Durme in reservaat Groot Molsbroek. De otter was in die periode in dit reservaat niet meer waargenomen na 15 oktober. Op basis van de data van alle waarnemingen is het nu duidelijk dat deze Wase otter vaak meerdere dagen verblijft in een bepaalde zone van zijn leefgebied.
Groot leefgebied
Op de onderstaande kaart zijn de zones weergegeven waar waarnemingen werden verricht (met cameraval en aanvullend met gevonden spraints) van Eenoog otter in het Waasland. Op deze kaart zijn ook een aantal mogelijke routes weergegeven tussen reservaat Groot Molsbroek in Lokeren/Waasmunster en de zone in het Berlarebroek en Donkmeer in Berlare. Indien de Wase otter de Durme in oostelijke richting volgt tot aan de monding met de Schelde in Hamme en dan verder gaat richting Berlare, zou dit betekenen dat deze otter een erg groot territorium heeft van ruim 65 tot 70 km oeverlengte van Wachtebeke tot Berlare. Een zeer waarschijnlijke waarneming van een zwemmende otter langs de Schelde ter hoogte van het Appelsveer in Berlare kan daarop wijzen. Maar mogelijk gebruikt de otter ook een ‘shortcut’ via enkele kleinere beken en kleine landschapselementen in Zele (zie kaart). In dat geval zou het leefgebied zich eerder uitstrekken over een oeverlengte van ruim 35 km. Er zal de komende maanden getracht worden om daar meer duidelijkheid in te krijgen.
(Het leefgebied van de otter in kaart gebracht)
Eenoog otter heeft alleszins het grootste gekende territorium van de voorlopig nog weinige otters in Vlaanderen. In het Waasland kon dit enkel vastgesteld worden door zeer gericht en uitgebreid vrijwilligersonderzoek met ondertussen meer dan 25 cameravallen die continu worden ingezet. Het gaat hier om een samenwerking van vrijwilligers van de regionale natuurvereniging vzw Durme, zoogdierenwerkgroep Waas, Durme en Schelde (ook i.s.m. vzw Natuurpunt) en een privé terreineigenaar.
Ondertussen loopt er ook professioneel onderzoek in Vlaanderen. Hierbij werd in 2018 door het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) eveneens gestart met de genetische analyse van gevonden spraints op verschillende locaties verspreid in Vlaanderen, waaronder later ook deze van Eenoog otter in het Waasland. De eerste genetische analyses bevestigden al dat de spraints gevonden langs zowel de Durme als Moervaart alleszins van dezelfde otter afkomstig zijn (in Berlare werden evenwel nog geen spraints van goede kwaliteit voor analyse verzameld). Het INBO werkt daarnaast samen met Nederlandse collega's om genetische data uit te wisselen om zo meer informatie over de otters in Vlaanderen te bekomen. Hierover zal in 2022 meer nieuws verschijnen.
Meneer Eenoog
Bij nazicht van de eerste cameravalbeelden uit 2019-2020, bleek het linkeroog ook toen al iets minder op te lichten dan het rechteroog, en sinds begin 2021 lijkt de otter helemaal blind te zijn geworden aan dit oog. Hierdoor kreeg hij de naam ‘Meneer Eenoog’, want op basis van uiterlijke kenmerken (in enkele beelden is het scrotum te zien) zou het moeten gaan om een mannetje. Voor een otter hoeft blindheid in een oog niet meteen een belangrijk probleem te zijn om te kunnen overleven. Het is bijvoorbeeld ook eerder al vastgesteld in Nederland, en ook gekend bij andere marterachtigen.
Levenswijze van otters
Otters leven solitair (met uitzondering van een vrouwtje met haar jongen) en hebben een groot territorium. Voor één mannetje gaat het gemakkelijk over 20 tot 40 km oeverlengte, en/of over enkele km² moerasgebied. Het grotere territorium van een mannetje overlapt in het beste geval met het kleinere territorium van één of enkele vrouwtjes. Het leefgebied van de otter bestaat uit de grenszone tussen water en land. Hij leeft in grote rivieren en hun zijlopen (incl. middelgrote beken) of in kanalen, vijvers, meren en moerassen. De kwaliteit van het water moet goed zijn, zodat er een ruim visbestand aanwezig is. Dat is zijn voornaamste voedsel, maar op zijn menu staan ook schaaldieren (bv. rivierkreeften en krabben), knaagdieren (bv. bruine ratten), watervogels en amfibieën. Op het land zoekt de otter vooral de dekking en de rust op van bv. rietkragen, zeggenruigtes, struwelen, moerasbos. Deze landcomponent is minstens even belangrijk als de watercomponent. Otters zijn immers schuwe, meestal nachtactieve dieren, die overdag in een schuilplaats rusten.
(Groot Molsbroek - Lokeren)
(Puyenbroeck - Wachtebeke)
(Berlare Broek - Berlare)
Beelden van de otter vind je hier.
Tekst en beelden: Joris Everaert - vzw Durme