durmelogokleiner3

                                                                     .

kokmeeuwen_vogelgriep_Molsbroek_14april2023.jpgEr zijn op amper twee weken tijd al ruim 400 dode vogels gevonden in en rond natuurreservaat Groot Molsbroek in Lokeren, de overgrote meerderheid kokmeeuwen uit de broedkolonie in het gebied. Naar schatting 15% van de broedpopulatie kokmeeuwen is er al gestorven, en dit zal helaas nog toenemen. We hopen dat de impact op andere en meer zeldzamere vogelsoorten zoals de geoorde futen beperkt kan gehouden worden. Maar met nu al 3 dode geoorde futen op een populatie van ongeveer 20 koppels, is het voor deze soort ook niet zo geruststellend. Het FAVV heeft ondertussen bevestigd dat de doodsoorzaak (zoals verwacht) het voor vogels zeer dodelijke H5N1 type van de vogelgriep betreft. Voor wandelaars en fietsers die het gebied bezoeken, is het vooral belangrijk om geen dode of zieke vogels aan te raken. Soms kan er namelijk eens een vogel terechtkomen aan de waterkant onderaan de wandeldijk. Honden moeten uiteraard – zoals steeds verplicht – aan de leiband.

 

Bij vogels komen zowel laag als hoog-pathogene vogelgriep typen voor. De hoog-pathogene van het H5N1-type ontstond in China op een ganzenboerderij in 1996. Tijdens de winter 2004/2005 verspreidde H5N1 zich naar wilde vogels en via trekvogels (waarschijnlijk vooral eenden en ganzen) bereikte het Europa en Noord-Afrika. Sindsdien circuleert het virus onder wilde vogels en pluimvee. Vogelgriep wordt uitgescheiden via speeksel, snot en uitwerpselen en is zeer besmettelijk bij vogels. Het virus kan ook gedurende vrij lange tijd stabiel blijven in water bij een temperatuur tot ongeveer 20°C. Sommige van de in het wild levende watervogelsoorten worden beschouwd als reservoirs (ze dragen het virus maar worden niet echt ziek), terwijl andere ernstige symptomen vertonen en een zeer hoog sterftepercentage hebben. Roofvogels en zoogdieren (bv. vossen) die vogels eten, kunnen ook besmet raken en sterven.

In voorgaande jaren vertoonden vogelgriep uitbraken seizoensinvloeden in NW-Europa. Hierbij nam het aantal gevallen in oktober toe en werd er jaarlijks een piek bereikt in februari. De uitbraak in 2022 week voor het eerst in de geschiedenis af van dit patroon, en de piek van de uitbraak viel samen met het broedseizoen, wat leidde tot massale sterfte bij diverse soorten kolonievogels zoals meeuwen en sterns zoals de grote stern en visdief (bv. in Zeebrugge, en Nederland). In het geval van de grote stern is in 2022 naar schatting 60-70% van de Nederlandse broedpopulatie in enkele weken tijd gestorven aan de gevolgen van vogelgriep. In sommige kolonies waar de dode vogels niet regelmatig werden verwijderd, was de sterfte quasi 100% van de volwassen vogels. Het herstel van de broedpopulaties zal voor bepaalde soorten wellicht lang duren.

In de winter 2022-2023 werden ook in Vlaanderen weer veel H5N1 vogelgriep slachtoffers aangetroffen (meest recente gegevens en kaart op de FAVV website). Dit was in Oost-Vlaanderen bijvoorbeeld het geval aan de Nieuwdonk en het Donkmeer in Berlare, vooral onder kokmeeuwen die tijdens de winter daar elke avond een grote slaapplaats van gemiddeld 15.000 vogels vormen. En Berlare ligt niet ver van Lokeren…

In het natuurreservaat Groot Molsbroek in Lokeren, is er elk jaar een broedkolonie van kokmeeuwen, die een belangrijk aandeel vormt van de Vlaamse populatie. Gemiddeld zijn er ongeveer 1.300 broedkoppels, zo ook in 2023. De vogels zitten dan dicht opeen in de moerasvlakte van het gebied. Nadat er rond 12 april 2023 een verdacht aantal dode en zieke kokmeeuwen werd vastgesteld vanaf de wandeldijk rond het reservaat, werd op 14 april beslist om de dode en zieke vogels te verwijderen. Medewerkers van vzw Durme moesten met enkele kajaks en uiteraard de nodige persoonlijke bescherming in de moerasvlakte gaan om deze actie te ondernemen. Bij de hoog-pathogene vogelgriep is het belangrijk om zo snel mogelijk dode vogels weg te halen om verdere besmetting in de kolonie te proberen inperken, maar dit is een de moerasvlakte niet gemakkelijk. Bij die eerste actie op 14 april zijn 50 dode kokmeeuwen uit het reservaat gehaald, die door het Opvangcentrum ‘Wilde Dieren in Nood’ (VOC Brasschaat-Kapellen) werden opgehaald. Een deel ervan werd toen doorgestuurd voor analyse, waarna het FAVV bevestigde dat het effectief gaat om het voor vogels zeer dodelijke H5N1 type van de vogelgriep.

In de voorbije twee weken zijn door medewerkers van vzw Durme in het Molsbroek opnieuw veel vogelgriep slachtoffers aangetroffen en verwijderd. De nieuwe gevallen gaan voor vernietiging naar Rendac. De stad Lokeren bracht deze regeling in orde, en zorgde ook voor extra beschermingskledij (handschoenen, mondmaskers, beschermingspakken) om de vogels te verzamelen. De stad Lokeren zorgde samen met vzw Durme meteen ook voor de nodige communicatie naar de bevolking in verband met enkele maatregelen.

Helaas staat de teller in het Molsbroek niet stil. Op amper twee weken tijd zijn er al ruim 400 dode en 23 zieke kokmeeuwen verzameld, alsook andere soorten zoals 2 zwartkopmeeuwen, 3 geoorde futen, meerkoet, wilde eend en zwarte kraai. Een deel van de dode kokmeeuwen werd ook aangetroffen op een dak van een nabijgelegen bedrijf waar de meeuwen soms rusten. Dit bedrijf zorgt nu ook ter plaatse voor regelmatige controles op hun dak.

Voor de broedpopulatie van de kokmeeuwen in het Molsbroek zal de impact naar verwachting zeer groot worden. Naar schatting 15% van de populatie is er nu al gestorven, en dit zal helaas nog toenemen. We hopen dat de impact op andere en meer zeldzamere vogelsoorten zoals de geoorde futen beperkt kan gehouden worden. Maar met nu al 3 dode geoorde futen op een populatie van ongeveer 20 koppels, is het voor deze soort ook niet zo geruststellend.

Tekst & foto's/contact: Joris Everaert, 0497-67.23.69.

Co-conservator natuurreservaat Groot Molsbroek

dode kokmeeuwen 20230427 1cgeoorde fuut 20230427 1cdode kokmeeuwen kajak 20230427 1 verkleind