Redding voor weidevogels of dweilen met de kraan open?
De cijfers van het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek (INBO) zijn erg duidelijk. De voorbije 12 jaar zijn aan landbouw gebonden vogelsoorten als de veldleeuwerik en de grutto verder blijven afnemen, tot op een punt dat er in sommige uitgestrekte landbouwgebieden nog nauwelijks vogels te horen zijn. De gegevens komen uit de recentste monitoring van algemene broedvogels (ABV-project, Algemene Broedvogels Vlaanderen) waarvoor de tellingen werden uitgevoerd door vrijwilligers over het hele land.Ook het werkingsgebied van vzw Durme Afdeling Zele-Berlare-Wichelen ontsnapt niet aan deze tendens. Langs Schelde en Donkmeer wordt de voorjaarslucht gelukkig nog gevuld met de territoriale roep van grutto, kievit en veldleeuwerik, maar hun aantallen nemen snel af. In die mate dat de lokale vrijwilligers zijn genoodzaakt om via kunst- en vliegwerk de overlevingskansen van deze soorten een duw in de rug te geven.
Plasdras als ultieme reddingsboei
Onze noorderburen beschikken over het weidevogelland bij uitstek. Een relatief nieuw systeem van plasdraspompen komt niet verwonderlijk uit 
Nederland overgewaaid. Sinds enkele jaren worden deze installaties ingezet om het leefgebied van de weidevogels tijdens het broedseizoen gunstig te houden. Met een door een zonnepaneel aangedreven pomp wordt water vanuit een gracht overgebracht op een naastgelegen perceel. Het juiste debiet zorgt ervoor dat het perceel mooi ‘plasdras’ blijft, precies zoals de grutto het wenst. Met één pomp kan je al snel 1 hectare zompig houden gedurende het broedseizoen. Netjes opgelost zou je dan denken, maar het ding heeft ook een prijskaartje. Eén werkende installatie kost al gauw 3500 euro, en hoe lang zoiets meegaat blijft voorlopig een vraagteken.
Nederland overgewaaid. Sinds enkele jaren worden deze installaties ingezet om het leefgebied van de weidevogels tijdens het broedseizoen gunstig te houden. Met een door een zonnepaneel aangedreven pomp wordt water vanuit een gracht overgebracht op een naastgelegen perceel. Het juiste debiet zorgt ervoor dat het perceel mooi ‘plasdras’ blijft, precies zoals de grutto het wenst. Met één pomp kan je al snel 1 hectare zompig houden gedurende het broedseizoen. Netjes opgelost zou je dan denken, maar het ding heeft ook een prijskaartje. Eén werkende installatie kost al gauw 3500 euro, en hoe lang zoiets meegaat blijft voorlopig een vraagteken.Pompen voor een falend waterbeleid
Weidevogels zoals de grutto hebben behoefte aan natte graslanden. Hier vinden zowel de ouders als jongen voldoende voedsel om het broedseizoen zonder kleerscheuren door te komen. Sinds vele jaren zijn de graslanden in de Scheldepolders echter veel te droog om de weidevogels een degelijke overlevingskans te bieden. Dit komt niet enkel door het weer van de voorbije jaren, maar ook door het actief leegpompen van deze gebieden. Het doel is om het grondwaterpeil te doen dalen. Een maatregel die het makkelijker moet maken om het land al vroeg in het voorjaar (maart) te kunnen bewerken. Het lokale polderbestuur staat in voor de coördinatie van deze activiteiten. Op vele plaatsen wordt het waterpeil met 40-50 cm verlaagd. Zelfs de twaalf centimeter lange gruttobek is niet bestand tegen een dergelijk pompgeweld.
Naar duurzamere vooruitzichten
Met het huidige waterbeheer in het achterhoofd heeft de (kostelijke) oplossing van plasdraspompen veel weg van een noodmaatregel, en voelt het als dweilen met de kraan open. De schoen knelt bij de manier waarop we met ons water omgaan in de Scheldepolders. Het kunstmatig verlagen van de grondwatertafels in het voorjaar is nefast voor de biodiversiteit, en valt moeilijk te begrijpen na 2 jaren van waterschaarste en dwingende maatregelen om het waterverbruik in Vlaanderen te beperken. We mogen ons dan ook afvragen of een lokale natuurvereniging alleen moet instaan voor dergelijke reddingsmaatregelen. Erger nog, als natuurverenging kan vzw Durme er juridisch op worden afgerekend wanneer bepaalde natuurdoelen niet worden gehaald. De enige duurzame oplossing is ervoor zorgen dat de natuur zelf kan zorgen voor geschikt leefgebied. Alle verantwoordelijke instanties moeten hiernaartoe werken. Zo kunnen we het kunst- en vliegwerk overlaten aan de weidevogels, want geef toe: niemand doet dat beter!De plasdraspomp werd geïnstalleerd in het hart van het Aubroek in Berlare (deelgebied van de Scheldebroeken) op een perceel dat werd aangekocht door vzw Durme dankzij voorbereidend werk van pionier André Van Doorsselaer. De plasdraspomp werd bekostigd door de lokale afdeling Zele-Berlare Wichelen wordt enkel in de broedperiode van de weidevogels geactiveerd (maart-juni). Gelijkaardige projecten werden trouwens opgestart in de Kalkense meersen en in West-Vlaanderen (in de Uitkerkse Polders en in t’Pompje in Jabbeke).
Mathias Engelbeen